ТӨРГҮЙ ХУУЛЬ, ХУУЛЬГҮЙ ТӨР

7 дугаар сарын 1–ний үйл явдалд улс төрийн үнэлэлт дүгнэлт өгөх, сургамж авах, цаашдын шийдвэр гаргах хангалттай мэдээлэл, хугацаа байсан ч манай улс төрийн аль ч хүчин үүнийг хийж чадахгүй юм байна. Энэ зөрчилт асуудал маш олон хүн, улмаар үндэстний хувь заяанд үлэмж халтайгаар даамжрах болсны учир бодит байдлыг тодруулах үүднээс энэхүү аналитик өгүүллийг бичиж байна.
Өнгөт хувьсгалын үзэл санаа
Өнгөт хувьсгалын үзэл санаа аль эрт иргэний хөдөлгөөний тэмцлийн үед бий болсон юм. Та бүхэн “Улс төрийн сонин”-д: “Улс төрийн хүчний дахин хуваарилалтын босгон дээр” зэрэг цуврал өгүүлэл гарч, нийтлэлчид гагцхүү үүнийг л бичиж байсныг санаж байгаа байх. Яагаад арчаагаа алдсан төр засгийг өөрчилж, иргэд хууль ёсны эрхээ эдэлж болохгүй гэж. Уг нь дээр доргүй хувьсгал юмуу өөрчлөлт хийхээр оролдож байгаа ахул энэ нь төр засгийг халах цаг нэгэнт болжээ гэсэн хэрэг л дээ. Төрийн нэрээр хэдэн луйварчин бантан хутгаж байгаа цагт энэ үзэл санаа хэзээ ч унтрахгүй юмдаг.
Иргэний хөдөлгөөн
Аливаа үзэл санааг тээгч, хэрэгжүүлэгч бие хүн, бүлэг баймаажин сая тэр нь амьдралд хэрэгждэг. Энэ нь манай нөхцөлд иргэний хөдөлгөөн байлаа. Тэдний тэмцэл хөшүүн царцанги нийгмийг сэрээж, луйврын улс төрчдийг сандаргах, зарим тохиолдолд буулт хийлгэх хүртэл маш хурдан амжилт олсон юм.
Эдний хамгийн том алдаа бол нэгэн үзэл санааны дор нэгдэж, зохион байгуулагдаж чадаагүйд оршино. Энд монгол менталитет, ганцаараа лидер болох хүсэл, хийсвэр мэдлэг, амжилтдаа сагсуурах, дотоод өрсөлдөөн зэрэг олон хүчин зүйл нөлөөлсөн боловч гол шалтгаан нь эрх баригч бүлгүүд байсан юм.
Урвагчид хийгээд хутган үймүүлэгчид
Эрх баригчид иргэний хөдөлгөөний эсрэг тагнуул туршуул тавих, хооронд нь яс хаях, зэрэгцээ буюу сөрөг хөдөлгөөн байгуулах, ээлжлэн санхүүжүүлэх, мөнгөөр худалдан авах зэрэг хамгийн хорлогчинтой аргуудыг нэн амжилттай хэрэглэсэн юм. Энэ нь иргэний хөдөлгөөнүүд зогсонги байдалд орсны гол шалтгаан юм.
Иргэний гэх тодотгол зүүчихээд гэмгүй царайлан явж буй биеэ болон нөхдөө худалдсан адгийн новшнууд монголын нийгмийн шинэчлэлд эрх баригчдаас дутуугүй хор хохирол учруулсан билээ. Одоо ч гэсэн монголд улс төрийн тагнуул, ховлон мэдээлэгч шиг элбэг юм байхгүй.
7 дугаар сарын 1-нд тэд жигтэйхэн “сайн” ажилласан бөгөөд өөрсдийгөө хэн ч мэдэхгүй гэж бодоод байх шиг…Одоо эвдлээд байх юмгүй болчихсон учраас далд эзэддээ ч, нийгэмд ч тэдний үүрэг бараг дууссан буй за. Дээдэс нь иргэний хөдөлгөөнийг зогсоочихсон хэмээн баярлаж, олон түмэн нь зогсчихсон гэж бодож байвал тун их эндүүрэл болно доо ?! Ер нь иргэний тэмцлийн зохион байгуулалтын хэлбэр болон арга маш олон байдаг бөгөөд хөдөлгөөн бол түүний нэг л хэлбэр юм. Гэвч энэ тухай жич яръя.
Луйврыг эсэргүүцэгчид
Луйврын сонгуулийн үр дүнг эсэргүүцэх нь жам ёсны үйл явц байлаа. Гэхдээ энэ нь ялагдсан тал эсэргүүцэх, жижиг нам, хөдөлгөөнүүд эсэргүүцэх, олон түмэн эсэргүүцэх, дээдэс хутган үймүүлэх гээд хольж огт болохгүй асар олон талтай юм.
АН. АН сонгуулийн үеэр хаанаас ч юм санхүүгийн өргөн дэмжлэгтэй болсон нь илт анзаарагдаж байсан юм. Үнэхээр ч чанартай чанаргүй олон судалгааны дүнгээр АН-ын рейтинг харьцангуй дээшилж байсан. Иймээс тэд сонгуульд амаараа ялчихсан байсан. Энэ нам ялсан бол улс төрийн хачин тэнэг өөрчлөлт хийх байсан нь гарцаагүй. Ялагдсан тохиолдолд тэднээс илүү “өнгөт хувьсгалыг” сонирхох хүчин монголд л лав байхгүй.
Жижиг нам, эвсэл. Жинхэнэ хөдөлгөөн унтарч, хуурамч хөдөлгөөнүүд нам, бүлэглэлүүдийг даган хуваагдсан учраас тэднийг нэг ангилалд оруулж байна. Тэдний тун цөөхөн нь 1-2 гэж суудал авна гэж бодитой дүгнэж байхад зарим нь бүлэг байгуулна гэж мөрөөдөж, зарим нь УИХ-ын суудлын талыг авна гэж солиорч байсан юмдаг. Уг нь бол мэдээжийн, харин тэдний хувьд бол гэнэтийн цохилт авангуутаа тэд зайлшгүй “галзуурах” байсан.
Олон түмэн. Олон түмний дийлэнхи энэ үр дүнг огт хүлээн зөвшөөрөхгүй байлаа. Тэдний олонхи нь жагсаал цуглаанд ардчиллын дагуу, хуулийн дагуу, сэтгэл зүрхээрээ очсон.
Харин Монголд идэвхигүй олон түмэн дийлэнхи байдаг бөгөөд тэд бол телевизээр тэмцэгчид юм. Олон зуун жил хуримтлагдсан монгол металитет шинэ зууны нөхцөлд ч хэвээрээ байдаг аж. Телевизтэйгээ хэрэлдэхийгээ хүртэл тэмцэл гээд ойлгочихсон нь монгол үндэстний “өнгөт хувьсгал” хийсэн орнуудаас ялгарах цорын зүйл бөлгөө.
Гадаад хүчин зүйлс. Муу нэртэйгээр нь Хятадаас эхэлье. Тэнд Олимп болоход ганцхан сар үлдээд байлаа. Хэрэв мон-гу буюу умрын бүдүүлэгчүүд “өнгөт” хувьсгал хийгээд бужигнаад явчихвал юун Олимп молимп манатай. Ядахдаа Олимпийн үеэр манай дээгүүр өнгөрөх олон зуун нислэг, мөн төмөр болон авто замаар дамжин өнгөрөх хэдэн мянган жуулчид саатвал ихээхэн том асуудал болох байсан. Юунаас ч айхаа больсон Хятадын цорын ганц болгоомжлох юм нь энэ байсан гэж санана. Оросууд сүүлийн үед манайхыг ихэд анхаарч байгаа. Гэхдээ Оросууд “өөрийн” гэгдэх хүний нам ялсанд нэг их дургүйцэх нь юу л бол ?! Ер нь бол барууныхан л “өнгөт” хувьсгалыг дэмждэг биз дээ. “Өнгөт хувьсгал” хийх санаархал байсан гэдгийг Ерөнхий сайд нэгэнт хэлчихсэн билээ.
Далимдуулагчид (зохион байгуулагч ?)
Энд би манай улс төрчдийн “тэнэг нь тэнгэрээс ах” үйлдлийг авч үзэх болно. Сонгуульд ялагдсан аль ч тал эсэргүүцлийн хөдөлгөөн эхлэхэд бэлэн байсан.
Үүнийг шалтаглан улс төр, нийгмийг бужигнуулах санаархал аль эртнээс бий болж, тун явцуу хүрээнд бэлтгэлээ хангаж байжээ гэсэн ямар ч эргэлзээгүй дүгнэлт хийж болохоор байна.
Ерөнхийлөгч. Хямралт нөхцөлд улс төр, нийгмийг бужигнуулах нь нэг хүн эрх мэдлийг атгах цорын ганц арга юм. Ийм сонирхол ганц хүнд л байдгийг нотлох нь илүүц зүйл болно. Эхлээд аль ч намыг үл ялуулах стратеги бий болов. Үүний дагуу иргэний хөдөлгөөн, жижиг намуудыг нэгтгэхгүй байх, хоёр намыг хагалан бутаргах, хамгийн гол нь бие даан нэр дэвшигчдийн томоохон бүлгийг бүрэлдүүлэх ажлуудыг гарамгай хийв. МАХН, АН-ын “өөрийн талынхан” дээр бие даагчдын бүлэг нэмэгдвэл манайдаа л улс төрийн томоохон хүч болох нь мэдээж юм. Чингэвэл засаглалын “Бүх насаараа хаан” хэлбэрийг тогтоох гол тулгуур болох байсан буй за…
Цагдаа. Манай цагдааг институтынх нь хувьд улс төрийн бүлэглэлүүдээ даган өрсөлдөн тэмцэгч бүлгүүд удирддаг. Энэ нь цагдааг эх захаа алдсан нам, төрийн адил нэгдмэл удирдлагаар хангах ямар ч боломжгүй болгодог. Төр нь арчаагүй бол цагдаа нь мэдээж тийм л байж таарна. Цагдаагийн өрсөлдөгч бүлэглэлүүдийн нэг нь жагсаал цуглааныг тараах гэж, нөгөө нь дэвэргэх сонирхолтой байсан нь илт байна. Ингээд эмх замбараагүй жагсаал цуглааны эсрэг мөн л эмх замбараагүй цагдаа тулсан юм. Монголын цагдаа энэ яваа насандаа ингэж муухай доромжуулж үзээгүй бөлгөө. Тэд онц байдал тогтоомогц л “уяанаасаа алдуурсан нохой” шиг аашлах нь сэтгэл зүйн хувьд зайлшгүй гарах үзэгдэл юм. Одоо жирийн цагдаагаа золиослоод өнгөрөх гэж байна л даа.
Гэмт хэрэгтнүүд. Монголын гэмт хэргийн ертөнц бол манай арчаагүй төр засгаас хавьгүй илүү зохион байгуулалттай, сахилга баттай хүчин гэдгийг би судлаач хүний хувьд сайн мэднэ. Тэд нутаг дэвсгэр, зэрэг дэвийн чанд шатлалтай, зарим үед манай хэзээ ч биелдэггүй хуулиудаас хавьгүй илүү үйлчилдэг өөрийн гэсэн “шударга” хуультай байдаг юм. Эмх замбараагүй явдлын үеэр тэд олз хайх нь мэдээжийн хэрэг байсан. Гэхдээ тэд өөрт байдгаасаа хамаагүй илүү зохион байгуулалттай байсан нь дэндүү хачирхалтай…
Дүүргийн цагдаагийн газрууд руу зэрэг зэрэг дайрах мангар зоригтой үйлдлийг гэмт хэрэгтнүүд бие даан хийж яагаад ч зүрхлэхгүй. Энэ нь тэдэнд дээрээс (?) нөлөөлсөн гэж үзэх баттай үндэслэл болох юм. Ер нь гэмт хэргийн ертөнцөд хамгийн ойрхон, бас зарим тохиолдолд нөлөөлж чадах төрийн цорын ганц байгууллага нь цагдаа юм. Тийм биш гэж үү ?!
Бүр нарийвчлан шинжилбэл цагдаа ч гэсэн “дээрээс өгсөн” тушаалгүйгээр өөрөө шийдвэр гарган үймээн зохион байгуулж чадахгүй. Яагаад гэвэл тушаал бол тэдний яс маханд шингэсэн шинж байдаг. Энэ нь биднийг цагдаагаас улс төр рүү, жижиг гэмт хэргээс том гэмт хэрэг рүү анхаарлаа хандуулах хангалттай бөгөөд хүрэлцээтэй нөхцөл болно…
МАХН болон АН-ын гомдогсод. Энэ хоёр нам дотор үймээнд “тос” нэмэх бүлгүүд хангалттай байсан юм. Энэ бүлэгт нэрийг нь өгөхөд л олон хүнд ойлгомжтой болно байх. Хэн нь хаагуураа, ямар юмаа хийгээд яваад байсныг тодорхой хэлэх цаг удахгүй буй заа…
Далимдуулагч гэсэн энэ ангилалд багтаж буй дөрвөн бүлгийг харьцуулаад үзэхээр уншигч Та тун их юм ухаарна даа…
УИХ-ын сонгууль
Энэ сонгууль дээд зэрэглэлийн луйвар болсныг хүн болгон мэдэж байгаа. Судалгаагаар МАХН, АН-ын рейтинг шалдаа буусан байлаа. Иймээс ч МАХН хэрэв сонгуульд ялагдвал түүний үр дүнг хүлээн зөвшөөрөхгүй байх зааврыг дотоод сүлжээгээрээ дамжуулан өгч байсан юм билээ. АН-ын гол томчууд МАХН-ын бүлэглэлүүдтэй хүч хавсран сонгуулийн луйварт идэвхийлэн оролцсон.
АН-аас илүүтэйгээр МАХН-ыг унагах гэсэн өөр хэдэн бүлэг нам дотор болон тун ойрхон ажиллаж байсан юм. МАХН-ын дарга “буруутныг гаднаас биш, дотроосоо хайх хэрэгтэй” гэсэн нь санамсаргүй унагачихсан үг биш л дээ.
Бюрократ ангид тулгуурласан МАХН энэ сонгуульд ялагдвал улс төрийн жам ёсны задрал гарцаагүй болох байлаа. Ингэвэл 7 дугаар сарын 1-ээс ч долоон дор юм болох байсан ч юм бил үү…
Галзуурал
За ингээд 7 дугаар сарын 1 болов оо, хөөрхий. Дээр дурдсан олон оролцогчид холилдоод, зэрэгцээд, уралдаад, уралцаад, өрсөлдөөд, давхиад орчихлоор чинь ийм эмгэнэлтэй, хөгийн юм болох нь дэндүү ойлгомжтой юм. Бүгдээрээ л галзуурсан юмдаг.
Ингээд үйл явдал хяналтаас гарч, жинхэнэ зохион байгуулагчдаас гадна энд тэндгүй “сайн дурын” зохион байгуулагчид гарч ирэв. Олон мянган гар утас сэлгэмэл хийн тасралтгүй ажиллаж байсан гэж Та нэг төсөөлөөд үз л дээ.
Сонгуулийн үр дүнг эсэргүүцэгчид болон далимдуулагчид, гол болон туслах намууд, жинхэнэ болон хуурамч хөдөлгөөнүүд, өнгөт хувьсгалчид, цагдаа болон тагнуул, гэмт хэрэгтнүүд, хөөрөн баясагчид, ажиглагчид бүгдээрээ холилдоод ирэхээр ердөө л улангасал төрүүлдэг жамтай.
Энэ ч ёсоор Ард түмэн–Олон түмэн–Үзэгч түмэн–Дарвисан түмэн гэсэн дарааллаар галзуурлын зэрэг нэмэгдэв. Энэхүү дарвисан түмэн буюу оросоор “толпа”, англиар “crowd” хэмээх төлөв байдал нь нийгмийн хувьд онц аюултай үзэгдэл бөгөөд энд хувь хүний ухамсарт үйлдэл оргүй алга болж, ердөө л араатны шинжтэй эвдлэн сүйтгэх аварга хүч болдог юм. Энэ бол нийгмийн хувьд бол ”тэсрэх бодис” л гэсэн үг юм.
Ямар ч гэсэн урсгал байдлаар дургүйцлээ илэрхийлсэн олон төрлийн “тэсрэх бодис”-т оч тавьж, олон түмний сэтгэл зүйг “тэсрэлтэд” оруулах зорилготой хэн нэгэн, бас гардан гүйцэтгэгчид бэлэн байсан л байна даа…
Тэд хүүхдүүдэд шүдэнз тарааж байгаад гэрээ түймэрдчихсэн хүн шиг байдалд орсон нь лавтай. Энэ тохиолдолд хүүхдэд шүдэнз өгсөн том хүнийг шийтгэдэг бус уу…
Уг нь монголд урьд нь хэзээ ч болж байгаагүй, жирийн давалгаанаас нийгмийн цунами болон хувирдаг энэ үзэгдлийг зогсоох олон арга байдаг юм л даа. Ердөө л ийм юм болсон юм. Харин…
Онц байдал
Олон түмнийг гудамжинд гаргачихвал л “өнгөт хувьсгал” нэрээр төрийн эргэлт хийж болно гэж зарим хүн боджээ. Хэрэв Улаанбаатарт амжилт олсон бол Дархан, Эрдэнэт болон бусад хэд хэдэн (?) газарт түүнийг шатлан өргөжүүлэхэд бэлэн байсан бололтой…
Дэндүү сайн бэлтгэлтэй байсан хэдий ч нөгөө “хувьсгал” нь нийтийг хамарсан дээрэм тонуул болон хувирав. Монголчуудын ихэнхийг өөрсөдтэйгээ адилхан шуналын тулам болгочихсноо мартчихдаг байна ш дээ, чааваас гэж.
Хэний өмч хөрөнгө сүйдэх бил ээ, ямар хохирол учрах бил ээ, иргэний мөргөлдөөн гарвал яахав, энэ аймшигтай юмыг чинь хэн яаж удирдах, хааш нь чиглүүлэх билээ ?! Ингээд л өөдгүй хулчгар хорчингууд айж эхэлжээ. Манайд хулгай хийх, худал хэлэх, хор найруулдаг удирдагчийн сүгнүүд байдаг болохоос биш, хариуцлага хүлээх, өөртөө эрсдэл хүлээх чадвартай удирдагч байхгүй нь даан ч нэг “сайхан”. Ямар ил гараад ирэлтэй нь биш…
Арга буюу онц байдал тогтоохчээ болж, буруугаа бусдад тохож “шүдэнзээ нуухаас” өөр аргагүй болов. Ингээд л “төрийн эсрэг гэмт хэрэг” бий болчихож байгаа юм даа. Үймээнийг Иргэний Эвсэл зохион байгуулсан гэж бүх радио, телевизээр зарлаа биз дээ. Энэ л ёсоор үйл явдал өрнөж байгаа биш гэж үү ?!
Хэн нь хэнийгээ шийтгэх бол…
Одоо МАХН хохирогчийн дүрд, АН ард түмнийг хамгаалагчийн дүрд тоглож байна. Монголын төр Ерөнхийлөгчөөсөө эхлэн гэв гэнэт ухаантай болж, хууль мууль сахих, сахиулах тухай ярих болов.
Монгол төрийн хуулийг зөрчсөн ямар ч хүн таарсан шийтгэлээ хүлээх ёстой гэнээ. Ёстой дэмий л байна ?! Энэ үгийг чинь төр шиг төртэй, хууль цаазтай улсад хэлдэг болохоос манайх шиг стандарт бус төртэй, гаж нийгэмд биелүүлэх боломж огт байдаггүй юм.
Ер нь монголчууд дээр доор гэлтгүй бүгдээрээ шахам хуулиа уландаа гишгэчихсэн нь бодит үзэгдэл юм. Тэгээд дарга нар нь зүгээр, ардууд нь шийтгүүлдэг ёс хаана байдаг юм. Хуулиар хүнийг шийтгэх гэж байгаа бол эхлээд өөрсдөө хуулиа биелүүлж сурсан байх ёстой.
Тийм сүрхий юм бол Та нар өөрсдөө яах гэж дандаа хууль зөрчдөг юм, яах гэж эх орноо худалдсан юм, яах гэж дандаа хуйвалддаг юм, яах гэж сонгуулийн луйвар хийсэн юм, яах гэж бие биенээ хорлох гэж олон түмнийг өдөөн турхирсан юм ?!
Эрх баригчдын олон жилийн өмнөөс байнга, зориудаар, санаатайгаар, тогтмол хууль зөрчиж ирснээс, мөн өдөөн хатгаснаас чинь болж ийм явдал болсон. Үүнээс чинь болоод монголын улс төрийн систем задарч байна. Эрх мэдэлд хүрчихсэн хойноо одоо л нэг хуулиа санаа юу ?!
За яахав үймээн дэгдээгчдийг шийтгэ л дээ. Дараа нь цагдаа нарыг шийтгэ, тэгээд тушаал өгсөн офицерүүдийг шийтгэ. Тэгээд иргэний хөдөлгөөн, жижиг намуудыг шийтгэ. Ингээд л хууль хуудсаа сахиулаад, дэг журам тогтоочихно гэж санаж байна уу ? Ёстой тогтоож харагдаач…
Ингээд утас шиг хөвөрдөөд байвал “зандалчдын” тоог дураараа нэмэх өргөн боломж бий болох бөгөөд чингэхдээ хэнийг шийтгэх нь эрх баригчдын дур зоргийн сонголт болон хувирч таарна даа. Одоо бүр байчихаад иргэдээ хоттой хониноосоо гаргаж байгаа юм шиг шийтгэх нь шив дээ. Иргэд нь “зэрлэг” байвал төр нь араатан л байж таарна.
Хэрэв эрх баригчдынхаа тоо томшгүй олон гэмт хэргүүдэд мөн адил хуулийн дагуу шийтгэл хүлээлгэж чадах юм бол ингэх нь мэдээж шударга хэрэг болно.
Эндээс 7 дугаар сарын 1 бол “зандалчдын” үймээнийг дарсан явдал огт биш, харин улс төрийн үлэмж ноцтой задралын эхлэл мөн. Эхний том доргилт 7 дугаар сарын 1, дараагийнх нь орон нутгийн сонгууль.
Удаах доргилт, магадгүй нуралт Ерөнхийлөгчийн сонгуультай холбогдон гарах нь гарцаагүй. Өөр ч санамсаргүй хүчин зүйл гэнэт гараад ирнэ вий.
Хэтэрхий олон дайсан бэлтгэж, бас хоорондоо дайсагнаснаас нийгмийн тэсрэлтийг бүр ч илүү зэрлэг болгосон жишээ тун олон буй. Иймээс 7 дугаар сарын 1 давтагдахгүй гэсэн ямар ч баталгаа байхгүй гэдгийг би сануулж хэллээ шүү…
“Дарвисан түмэн” гэгч үзэгдлийн мөн чанарыг орчин үеийн шинжлэх ухаан одоо болтол олоогүй байхад манайхан олчихоод л нэг их сүрхий төртэй юм шиг, хуулиа хуудсаа өөрсдөө сахиж, бас сахиулж чаддаг юм шиг давхиад байх хэрэггүй л дээ. Учрыг нь олж чадахгүй бол орхичих нь илүү дээр л дээ…
Цорын ганц гарц – системийн өөрчлөлт
Ерөнхийлөгчийн сонгууль аль хэдийнээ эхэлчихээд байгаа энэ үед Та нар шинэ юм гаргадаггүй юмаа гэхэд ядахдаа олон түмнээ үймүүлэхгүй байж болноо доо. Ийм балай юмыг улс төрийн мэргэжлийн янхан хэдхэн хүн хийдэг бөгөөд тэдний улс төрийн ДОХ аймшигтай тархаж байна. Нийслэл дүүрэг, аймаг сумын “хүүхдүүд” нь хүртэл бүгдээрээ улс төрийн ДОХ, ДОН хоёр зэрэг тусчихаад байна.
Ингээд би, бид, монголын ард түмэн энэнээс чинь сэжиглээд, үзэн ядаж байгааг харахгүй байна уу ?!
Төргүй хуулийг сахиж, хуульгүй төрийг хүндэтгэ гэж хэн ч хэлээгүй бөгөөд харин ч халж соль гэж сургасан нь олон буй за.
Монголын улс төрийн систем задарч, нийгэм үлэмж гаж байдалд орсноос энэ бүхэн болж байна. Үүнийг засахын тулд арчаагаа алдсан төрийн байгууламжийг системийнх нь хувьд өөрчлөх, чингэхдээ тоглолтын дүрмээ нэн даруй өөрчлөхөөс эхлэх ёстой. Цорын ганц гарц чинь энэ…
Энийг дээрээсээ хийнэ үү, доороосоо хийнэ үү, хамаа алга. Бас өнгөт хувьсгал, өөрчлөлт, шинэчлэл, төгөлдөршил гээд юу ч гэж нэрлэсэн нь огт падгүй. Эхний удаадаа цорын ганц энэ гарцаар явна гэдгээ хоорондоо ил тод тохирчихвол болоод л явчихна. Гэхдээ энийг би Та нараас гуйж гувшаад байгаа хэрэг биш шүү дээ…
Судлаач Д.Ганхуяг
2008 оны 10 дугаар сарын 23.