БИДНИЙ ҮЕИЙНХЭН ЧАДНА, ЧАДАХГҮЙ БОЛ СӨНӨНӨ…
2010/02/12 41 Comments
Баабар саяхан “Бидний үеийнхний чадах ба чадахгүй зүйлс” гэсэн нэгэн ноцтой өгүүлэл бичив. Би хувьдаа түүнийг хүндэтгэж, санал нийлэхдээ нийлчихээд, хааяа зөрөхдөө зөрчихөөд л явж байдаг хүний нэг. Гэхдээ түүний энэ өгүүлэл бидний хувь заяатай хэтэрхий их холбоотой, бас гутранги үзэл, идэвхигүй байдлыг илт номлосон учраас арга буюу үүний эсрэг өөрийн үндэслэлийг гаргаж байна. Ганцхан зүйл гуйхад уншигчид Баабарыг битгий хараагаад байж үзээрэй. Яагаад гэвэл би түүнийг хүнийх нь хувьд огт үнэлж дүгнэх гээгүй, бусад үйлдлүүдийг нь шүүн цэгнэх гээгүй, ердөө л түүний энэ ганц өгүүллийг тойруулан асуудлыг хөндөж байна. Ер нь “юм бичдэг” хүний нэг өгүүлэл нь “муу” байлаа гэхэд бусад нь бүгдээрээ муу муухай, тэр ч байтугай бичсэн эзэн нь адгийн амьтан болчихож болохгүй биз дээ. Ингээд би Баабарын хэлснийг тод хараар ялгаж, дагаж тайлбарлах нь илүү зохимжтой гэж бодож байна.
Баабарын “статистик”
…Эдийн засгийн социалист харилцаа нь дундат зууны хоцрогдолтой байсан манай орныг үйлдвэржүүлж, хотжуулж, хүн амыг эрүүлжүүлж, боловсролыг бүх нийтийн болгосон үнэнийг хэн ч үгүйсгэх аргагүй. Ялангуяа 1960-аад онд зохиогдсон соёлын довтолгоо нь нүүдлийн хоцрогдсон орныг ХХ зууны энд хүргэж өгсөн.
Хүн болгон мэдэх энэ түүхэн үнэнийг Баабар тэргүүтэн 20 жилийн турш үгүйсгэж, цаг ямагт буруу замаар явж ирсэн хэмээх үзэл онолын голлох үзэл сурталч болж байсныг өөрийнх нь үй олон бүтээл гэрчилнэ. Энд иш татах, сануулах нь дэндүү илүүц хэрэг болно. Миний хувьд социализмыг огтхон ч өө сэвгүй байсан гэж нотлох гээгүй, харин монголын “ардчилал” бүрэн мухардалд орж, олон талаараа социализмаасаа ч долоон дор болсон гэдгийг бол бүрэн нотолж чадна.
Сүүлийн хорин жилийн амжилт бол харин юун түрүүн монголчуудын хүчин зүтгэл, хөдөлмөрийн үр дүн билээ.
Тэгвэл Баабарын саяхан дурдсан социалист амжилт хэний хөдөлмөрийн үр дүн юм ? Хоньчин Цогтгэрэл, Намхайнямбуу, ажилчин Амгалан, Гүнжинлхам зэрэг олон мянган эх орончийг тухайн үед шууд хэлээгүй боловч Та “тэнэг” л гэсэн биз дээ. “Шударга хүнээр зөвхөн манаач хийлгэдэг” гэсэн афоризм анх хэнээс гарсан юм ?! Баабар энэ үеийг бүхэлд нь буюу өмнөх үеийнхний хийсэн бүх зүйлийг ердөө л нулимж байсан бус уу.
Ер нь бол энэ өгүүлэл Монгол Улс зөвхөн сүүлийн 20 жилд л хөгжиж байгаа гэдгийг “нотлох” гээд үзэл санааны мухардалд орсны тод илрэл болж байна. Цаг хугацааны том хэрчимд бол монголчууд хамгийн азтай байсныг манай газрын зураг өөрөө гэрчлээд өгнө. Ер нь бол өнгөрсөн ХХ зуунд дандаа “жаргаж” байсан улс орон ганц ч байгаагүй.
Хорвоо урагшилж байгаа болохоор…адилхан шилжилт хийж буй 40 гаруй оронтой харьцуулахад амжилттай гэж хэлж болохуйц үр дүнтэй байгаа юм.
Дэлхий дээр 200 гаруй улс байдаг. Социализм нурж, ардчилал эхэлсэн 1989 онд НҮБ-ын мэдээллээр БНМАУ дэлхийд 72 дугаарт жагсдаг байсан. Одоо 170 -180 дугаар байранд байгаа. Энийг чинь ямар ч тэнэг хүн ухарч хойшилсон гэнэ биз дээ. Мэдээж ахиж дэвшсэн үзүүлэлт байлгүй яахав, гэхдээ нийгэм дандаа дэвшиж (прогресс) байдаг биш, харин бууран доройтож (регресс) болдог гэдгийг нотлоод мөн ч олон жил болж байна.
Би монголын нийгэм төрийн систем задралд орж, төрийн удирдлага бүрэн алдарсан учраас бууран доройтсон гэж дүгнэж байна.
Нийгмийн тун цөөн хэсэг нь хуримтлалтай байсан ба хамгийн дээд рекорд тогтоогч нь тэр үеийн ханшаар бодоход 30 мянган долларын хадгаламжтай байлаа. 2008 онд болсон эдийн засгийн хямралын үеэр монголчуудын дотоодын банкинд хадгалуулсан хуримтлал 4 триллион төгрөгт хүрсэн байлаа.
Одоо монголын нийт хадгаламж эзэмшигчдийн 97 хувь нь 10 хүртэл сая төгрөгийн хадгаламжтай, үлдсэн 3-хан хувь нь “томчууд” байгаа гэдгийг УИХ-д албан ёсоор мэдээлсэн. Одоо манай банкнуудын нийт актив 4,089,955,1 сая төгрөг байгаатай харьцуулаад үзэхэд бүх асуудал ойлгомжтой. 100 хүнээс ердөө л 3-хан нь “цатгалан”, үлдсэн 97 нь өлөн зэлмүүр юм уу, өлсгөлөн байхыг дэвшил гэдэг юм байж.
1990 онд манай дундаж цалин 5 доллар байсан бол өнгөрсөн жил анх удаа олон жилийн мөрөөдөл болсон 300 доллар дундаж үзүүлэлт боллоо. Хөдөлмөрийн доод орлогыг төрөөс яг 100 доллароор тогтоов… Сүүлийн арван жилд нэг хүнд ноогдох ДНБ-ийн хэмжээ 4 дахин өссөн нь дэлхийд маш том үсрэнгүй үзүүлэлт юм.
Энд Баабар сүүлийн 20 жилд монголчууд 60 дахин баян болсон гэж шууд нотолж байна. 3-хан хувь баячууд болон 97 хувь болох дундчууд болон ядуучуудынхаа орлогыг “нийлүүлж” нэмж байгаад шууд л нийт хүн амдаа “хуваахаар” ийм тоо гардаг юм. Хэрэв эдийн засаг ярьж хүн амын орлогыг хэлж байгаа бол зарлагыг ч мөн адил ярих зарчимтай. Яагаад энийг ярихгүй байгаа нь их хачирхалтай. Амьдрал үнэхээр хэцүүдэж байгааг амтай болгон ярьж байна. Хүн бүхэнд тодорхой байгаа зүйлийг урвуугаар “нотлох” нь гэмт явдал болно.
Социализмын төгсгөлөөр Улаанбаатарт нийтдээ 3 мянган автомашин хөдөлж байсны ердөө нэг зуу нь хувийнх байлаа. Одоо Улаанбаатар 150 гаруй мянган автомашинтай болжээ.
Энэ өсөлт бол харин үнэн. Гэхдээ 1990 онд Монголд 43792 автомашин, үүнээс 7962 суудлын автомашин байсан. Харин 6660 хувийн автомашин байсан юм. Өсөлтийг тоо дарах аргаар “нэмэгдүүлж” огт болохгүй, тэр тусмаа хүн бүхэн мэдэж байхад.
Монголд одоо хоёр сая гар утас ашиглалтанд байна.
Хүн төрөлхтний нийтлэг амжилтыг ганцхан монголын “ардчиллын амжилт” болгож болохгүй байх. 20 жилийн өмнө АНУ болон Баруунд ч гэсэн гар утас нэг их байгаагүй.
Статистик монгол хүн өдөрт 2600 ккалори хоол идэж байгаагийн дотор жилээр бодоход зуун кг мах ноогдож буй нь дэлхийн хамгийн сайн үзүүлэлтийн нэг.
Уг нь хүний идэх хэмжээ огт өөрчлөгддөггүй. Баабар бид хоёр идээд идээд өдөрт 5 кг мах, 10 кг гурил огт идэж чадахгүй нь мэдээжийн хэрэг. Энэ чинь тэгээд ардчиллын амжилт юм биз дээ. Монгол хүн социализмын үед цагаан хоолтон шахуу байж байгаад ардчиллын үед дэлхийн хамгийн сайн “махчин” болсон гэж нотлох нь утгагүй асуудал. Харин 1989 онд 839,1 мянган тн үр тариа хураан авч байсан бол 2009 онд 391,7 мянган тн болжээ. Атрын аян маян хийгээд олсон амжилт нь энэ л дээ. Бид чинь махнаас гадна бас гурил иддэг юм байгаа биз дээ. Бусад үзүүлэлтийг би удахгүй жичид нь ярина.
Дундаж наслалт 3-5 жилээр сунаж, ой хүртлэх хүүхдийн эндэгдэл хэд дахин буурчээ.
За боль доо. 1989 онд 73953 хүүхэд төрж байсан бол 2009 онд 68544 болж буурчээ. 1000 хүнд ногдох төрөлт 1989 онд 36,5 байсан бол 2009 онд 25,1 болсон. 1000 хүнд ногдох хүн амын ердийн цэвэр өсөлт 1989 онд 28.0 хувь байсан бол 2009 онд 19,4 болж буурсан. Үр хөндөлтийг ямар ч хяналтгүй хийхээр чинь хүүхдийн эндэгдэл буурч, хүн ам нийтдээ залуужихаар дундаж наслалт бага зэрэг өсдөг юм байгаа биз дээ.
За нэг иймэрхүү аргаар “ардчиллын амжилт”-ыг харуулах гэвэл огт боломжгүй.
“Ардчиллын” зарим статистик
Нийгмийн өсөж уруудаж байгааг статистик болон бусад судалгааны цогц үзүүлэлтүүдээр нотлодог боловч Баабар шиг ингэж оочин цоочин авах нь “тархи угаах”-аас өөр юм биш. Уг нь би 1989-1990 болон 1999 оны статистик үзүүлэлтүүдийг харьцуулан ардчиллын 10 жилийн ойгоор нийтэлж байсан юм. Бүгдээрээ шахам “амжилтын өвчтэй” байсан болоод уншсан хүн бараг байхгүй. Удахгүй 20 жилийн харьцуулалтыг уншигчиддаа толилуулна гэдгээ амлаж байна. Эрэгцүүлэхэд их сонин байдаг юм. Энэ удаад Баабарын “мэдээгүй” буюу “мартсан” зарим нэг тоо баримт дурдая гэж бодож байна.
Миний судалгаагаар монголчууд бид жилд ердөө л 80 орчим өдөр “ажилладаг” юм. Энэ нь жилийн нийт өдрийн 20 орчим хувь болдог. Харин “жаргана цэнгэнэ” гэдгийг ч ёстой үзүүлээд өгнө шүү дээ.
Өнөөдөр манайд 450 гаруй аялал жуулчлалын компани, 10500 ор бүхий 425 зочид буудал, 537 дэн буудал, 255 жуулчны бааз, 155 амралтын газар, жуулчин тээврийн үйлчилгээний 10 гаруй байгууллага ажилладаг.
2007 оны байдлаар зөвхөн Улаанбаатар хотод л 1665 буудал, сауна, бар, караоке, диско цэнгээний газар байдаг. Энд 6000 гаруй биеэ үнэлэгчид байдаг ч энэ нь ихэд дарсан тоо юм. Харин улсын хэмжээнд 19000 биеэ үнэлэгч, 10000-11000 бэлгийн ижил чиг хандлагатай хүн байдаг болсон. Хар тамхи мансуурах бодис хэрэглэх зуршилтай 900-аад хүн буйгаас гадна энэ нь томоохон сүлжээ болсон.
Эдүгээ архи болон согтууруулах ундаагаар үйлчилдэг хүнсний дэлгүүр, мини болон супермаркетын тоо 3800 гаруйд хүрсэн байна. Үүний дээрээс сар тутам 120-150 дэлгүүр архи согтууруулах ундаа худалдан борлуулах тусгай зөвшөөрөл хүсч өргөдөл гаргадаг.
1989 онд улсын хэмжээнд 6614 гэмт хэрэг гардаг байсан бол 2009 онд 20373 болжээ. Гэмт хэргийн тоог 5-8 дахин дарагдуулдаг нь олон судалгаагаар нотлогдсон байдаг.
1989 онд улсын хэмжээнд нийт 87 хүн амины хэрэг гарч байсан бол одоо 3000 хол гараад явж байна. Бараг дайн болж байна ш дээ, наана чинь ?! Энэ бас дэвшил үү ?!
1991-2006 оны гүйцэтгэлээр Монгол Улс 18 орон, олон улсын байгууллагаас 1 млрд 661 сая ам.долларын зээл авчээ. Мөн 1991 оноос хойш 20 орон, олон улсын байгууллагаас 1 млрд 620 сая ам.долларын буцалтгүй тусламж авсан байна. Үүний дэргэд Орост төлсөн 250 сая ам.долларын өр ёстой хүүхдийн тоглоом байхгүй юу.
Баабар хэдэн жилийн өмнө “Айл гэр болж тоглох амархан, айл гэр болох хэцүү” гэж айлдаж билээ. Эдгээр тоо баримтууд бол “ардчилал” болж тоглосны чинь бодит үр дүн мөн. Одоо ёстой ахиж “тоглуулахгүй”.
Энэ бүхнийг Баабар ганцаараа хийсэн гэж би огт хэлээгүй байна.
Дурдсан тоо баримтууд үнэхээр гол харламаар байгаа боловч миний хувьд ард түмнийхээ ирээдүйд итгэж байна, учир нь бидэнд маш олон боломж бий…
Бид ямар тоглоом юу уу ?
Ноён Баабар тэргүүтэн 20 жил ардчиллын замаар явах ёстой гэж биднийг оюун санааны хувьд “дагуулж давхисан”. Одоо юу вэ ?! “Ардчиллаа” замруулж, завхруулж хаячихаад бурууг нь ард түмэндээ тохож эхэлж байна. Баабарын оюун сэтгэлгээний заль мэх яг энд л эхэлж байна даа…
Шилжилт гэдэг бол юун түрүүн сэтгэлгээний үндсэн өөрчлөлт юм байна. Ийм өөрчлөлт зөвхөн үе солигдсоноор бүтнэ гэдэг нь цаг өнгөрөх тутам улам ойлгомжтой болж байна… Энэ бүхнийг гагцхүү цаг хугацаа л эмчлэнэ…
Манай ард түмэн нэгэнт “сэтгэлгээний” хувьд шинэчлэгдэж өөрчлөгдөөгүй, өөрөөр хэлбэл “ардчиллыг ойлгоогүй” учраас бид ахиад үе солигдтол хүлээх ёстой болж байна. Харин энийг бол заль мэх гэдэг юм. Өөрчлөлтийг балайруулсныг засахад мэдээж цаг хугацаа орно. Гэхдээ энэ бол голлох нөхцөл биш. Хамгийн гол нөхцөл нь балайруулсан болон балайруулж байгаа хүмүүс өөрчлөлтөд саад болохгүй байх ёстой. Энд ардчиллыг хэн завхруулсан бэ гэсэн хамгийн энгийн асуудал үүснэ. Ард түмний ердөө л 3 хувь болох эрх баригчид энэ хариуцлагыг хүлээнэ, хүлээх ч ёстой…
Иргэд өөрснөө учраа олохгүй ч гэсэн төрийн төлөөлөгчдийн мунхаг ойлголтыг мэс заслалын аргаар ч засах бололцоогүй байгаа шүү дээ.
Миний ойлгож байгаагаар шинэ феодалууд эрх мэдлээ хадгалан үлдэх “онолын” шинэ үндэслэл гаргаж ирж байна. Манай иргэд учраа олохгүй байна гэнэ. Харин ч учраа ойлгож, хамаг муу муухайгийн шалтгаан нь төр буюу нэр бүхий эрх баригчид болон намуудыг гэж үзэж байгаа нь бүх төрлийн судалгаагаар нотлогдож байна. Манай иргэд учраа олохгүй байгаа ганцхан асуудал бий. Энэ нь арчаагүй “төрийн төлөөлөгчдийг” яаж орвонгоор нь халж өөрчлөх вэ гэдэгт оршино.
Мэс заслын арга гэдэгт би тодорхой нэр бүхий хүмүүсийг эрх мэдлээс зайлуулах, мөн тэдний “хоргодох газар” болсон тодорхой намуудыг хориглох, төрийн байгууламжийг өөрчлөх асуудлыг ойлгож байна. Ийм мэс заслын арга байвал сайн л биз, яагаад гэвэл “төрийн төлөөлөгчид” дэндүү хэтэрч, даварч, сагаж, сагсуурч байна. “Төрийн төлөөлөгчийн” мунхаг ойлголтыг засахыг ардчилал гэдэг юм.
Ерөөс төрийн тухай дундад зууны үхширмэл ойлголт өнөөгийн бидний ил ба далд ухамсраас салах ч бололцоогүй.
Монголын “төрийг” ганцхан жилийн дотор засч, нийгмийг 3-4 жилийн дотор тогтворжуулах бүрэн боломжтой. Үүнийг эртний үеэс авахуулаад нэн шинэ түүх, мөн системийн цогц шинжилгээ бүрэн нотолдог. Асуудлын учир “дундад зууны үхширмэл ойлголт” ард түмэнд байгаадаа биш, төр нь өөрөө дундад зууных болчихсонд байгаа юм. Энэхүү “дундад зууны төрийг” халахгүй бол өөр юуг халах ёстой гэж ?!
Бид төрөө хайрлан данхайлгаж томруулах тусмаа, ард түмнээ хайрлан энхрийлж цацаж нялах тусмаа нийгмээ улам хорлож, моралийн хувьд ялзруулж, ирээдүйгээ алж байгаагаа өөрснөө анзаардаггүй.
Энэ төр шиг юмыг хайрлаад байгаа хүн Монголд тун цөөхөн, бараг байхгүйтэй адил. Харин Баабар л “хайрлаад” байх шиг байна. Сонгууль дөхөөд л эрх баригчид ард түмнээ “хайрлан нялцганаж” байна даг. Ингэснээрээ тэд Монголын ирээдүйг үнэхээр хорлож байна. Төр нь хулгай хийж, худал хэлэхээ больчихвол нийгэм нь ч зүгээр болчихдог юм. Ноён Баабарт “зөвлөх” үнэхээрийн зовлонтой асуудал боловч социал онолын бүтээлүүд, синергетик зэрэг системийн судалгааны шинэлэг арга зүй, нэн ялангуяа түүхийн гүн ухаан сайн уншиж бай гэж хэлмээр байна…
…Аль болох багыг санаачилж, байгааг улам дордуулалгүй дараа үедээ халаагаа хүлээлгэж өгөх тэр цагийг тэсвэрлэн хүргэвэл хожмын хор холбогдол нь хавьгүй бага байх болно. Дахиад хорьхон жил тэсэх хэрэгтэй байна…
Одоо бүр байчихаад “аль болох багыг санаачил” гэж уриалдаг болж байх шив. Ард түмэндээ ингэж уриалдаг улс гүрэн, нийгмийн зүтгэлтэн гэж энэ дэлхийд байхгүй. Харин анхных нь Монгол болж байгаа юм биз дээ.
“Байгааг улам дордуулахгүй” гэдэг “уриа” чинь ёстой утга алга. Үүнээс илүү дордоно гэж хаа байдаг юм ?!
Энэ төрд бодлого гэж угаасаа байхгүй, ямар ч шийдвэр гаргаж чадахгүй байгаа, тэр ч байтугай нийгмээ удирдаж огт чадахгүй нь “нууц” байхаа аль хэдийн больсон. Иймээс одоо эрх баригчдыг бүх нийтээрээ ил тод харааж байна. Ийм атал бүр 20 жил “тэс” гэнэ үү ?!
Юун 20 жил, наад төр чинь 2 жил ч болохгүй. Бид ч яахав, Баабарын үгэнд ороод “тэсэхээр” болж гэхэд наад эрх баригч бүлгүүд чинь шунал, тэнэг хоёроосоо болоод үймүүлэх гээд бэлтгээд л байна ш дээ. Наад зах нь Н.Энхбаяр хүртэл “тэмцэгч” болчихоод давхиж л явна. Үүнийг Баабар сайн мэдэж байгаа…
Миний бодлоор аль болохоор ихийг санаачилж, энэ жорлон шиг байдлаас үтэр түргэн гарах ёстой. Цаг нь ч болж, нөхцөл нь ч болж…
20 жил уриалж уриалж, “дагуулж дагуулж”, одоо бүрэн мухардал, задралд ороод ирэхээрээ ахиад 20 жил “тэс” гэдэг наад “онол” чинь ёстой адгийн үзэл суртал байна.
Баабар мэдээж маш олон “зөв” болон “буруу” зүйл бичдэг. Энэ нь ямар ч хүнд байдаг явдал. Харин ертөнцийг үзэх үзэл, эрхэмлэлийн тогтолцоо, оюун сэтгэхүйн баримжааны том түвшинд түүнийг ингэж орвонгоороо холбирч байхыг би л хувьдаа санахгүй байна. Монголчууд бид Баабарын тоглоом юм уу ?! Тэмц гэхээр нь тэмцдэг, тэс гэхээр нь тэсдэг хөгийн юм гэж огт байдаггүй юм. Тэхдээ бүр ноён Баабарыг 80 шүргэтэл нь “тэсэхдээ” ч яахав дээ…
Бидний үеийнхэн энэ арчаагүй төрийг өөрчилж чадна, чадахгүй бол сөнөнө…Энэ ч гэсэн ерөнхийдөө бас л Баабарын өөрийнх нь л үг шүү дээ…
Судлаач Д.Ганхуяг
2010 оны 2 дугаар сарын 12.
About Ганаа
Судлаач Ганаа 
tand byarlalaa. Baabariin ene niitleliig unshaad oilgoj chadahgui bsan yum. bi taniig demjdeg shuu. Sar shinedee saihan shineleerei
Үнэхээр сайхан эрүүл шүүмж байна. Баярлалаа
Би яг тэр баабарын нийтлэлийг уншаад маш их эгдүү хүрсэн юм, доор нь коммент бичье гэхээр тэртээ тэргүй хөлсний олон ажилчдын дунд цагаа бараад юу хийхэв гээд орхисон юм. Одоо харин энд харьцангуй эрүүл хэдэн хүн байгаа дээр нь бичмээр санагдлаа. Баабар маш олон зүйлийг санаатай мартсан байсан, 89 болон 90 онуудын статистик маш их зөрөөтэй, учир нь ЗХУ хамтын нийгэмлэг тусламжаа зогсоож Монголыг хаяж гарсанаас ЭЗ хэд дахин буурсан харагдана. 88,89 онтой хэрвээ харьцуулбал өнөөдрийн монгол ямар ч статистик-р дээр нь гарахгүй.
Дээр нь хүнсний аюулгүй байдал, байгаль экологи, хүмүүсийн ухамсрын доройтол, архидалт, халдварт өвчин гээд тоочвол үнэхээр монголын нийгэм бүрэн дампуурсан нь харагдана.
Өөр нэг ардчиллын ололт гэж жишээ татдаг марзан юмыг нь би хэлье. УБ-т машинаас гадна олон сайхан барилга байшин баригдаж улс маань хөгжиж байна гэж тоонд муу хүмүүс дээр дооргүй яриад байдаг юм.
Тэгвэл байнаа тоо статистикийг нүдэнд үзэгдэх биетээр хэмждэггүй юм. 89онд УБ хот хэдэн хүн амтай байсан? 480мянга орчим гэдэг. Тэгвэл одоо хэд байна? Албан ёсны тоогоор 1сая 100мянга руу дөхөж байна. Үүнээс гадна ямар ч тоо бүртгэлгүй амьдарч байгаа 280мянга орчим хүн байгаа гэсэн судалгаа байгаа. Ингэхээр нийлээд 1сая 300 мянга орчим хүн амтай гэсэн үг.
Тэгвэл 89онд УБт нэг ногдох эсвэл 100мянган хүнд хичнээн орон сууц, үйлчилгээний газар, оффис, сургууль цэцэрлэг, эмнэлэг байсан? одоо 2010 онд энэ үзүүлэлт хэд байх уу тэр хэмжээгээр нэмэгдэж чадсан уу эсвэл 2дахин унаж “амжилт”нд хүрэв үү гэдгийг үржүүлж хуваадаг хүнд бол эрхбиш багцаа гарах байхаа.
za ene ch arai bish yumaa. zavharsan, zeversen hu namiin zahialgat shuumj shig l sanagdaj bna. ingej ug useg tseg taslaliin dain gantshan hu namiin nuhduud l chaddiishd. iim sonin yumaar orootsoldohoo bolih heregteishd. ganhuyagaa hugshuun het ih ulsturjih demiishd. iim ch shuumj gej baidaggui bhaa
Гүй ээ ямар өрөвдөлтэй шүүмж вэ.
Шүүмжлэх гэж шүүмжилдгээ больмоор юм.
Хэлэх гэсэн санаанаас нь гажаад хэдэн тоо хөөцөлдөөд явчих юм.
Бид тэгээд одоо дордож яваа юмуу? Өнөөгийн энэ нийгэм, ерөөсөө хүн төрөлхтний хамгийн чухал зүйл бол мэдээлэл. Бид дэлхий нийтийн мэдээллийг хүссэнээрээ олж авч байна. Энэ бол дэвшил. Үүнээс илүү дэвшил хаа ч үгүй.
Бодсоноо хэлэх гэсэн чинь угаасаа нэг муу коммунистийн бичсэн юм болохоор бичихээс ч дургүй хүрчихлээ.
Ямар ойлгох биш. Юмыг зөв хийх, зөв юм хийх 2ын хооронд асар их ялгаа бий.
Коммунистууд юмыг зөв хийдэг яг тантай адил.
эхний хэсэг нь шїїмж гэхэд жаахан тийм санагдлаа. Харин сїїл рїїгээ сайн болжээ. Нийгмийн санаа бодлыг єргєж, энэ нэг жорлон шиг байдлаас гарч болох ёстой гэсэнтэй чинь санал нийлж байна. Яг їнэндээ жирийн ард иргэд нь ямар ч тэмцэх зориггїй, нэг тийм гєлийсєн, мухар сїсэгт автсан, алгаа тоссон арчаагїй, хонь шиг, арай нэг сэхээтэй хэсгийнх нь сэтгэлгээ нь яг хуучнаараа байгааг хараад Баабар цєхєрсєндєє, тэгээд бас хїмїїст зориуд дохио єгєх гэж ингэж бичжээ л гэж би эерэг талаас нь бодож байна. Жишээ нь тэр Мєнхбаясгалан гээд сэтгїїлч байна. Нэг сургуулийн захирлыг эцэг эхчїїд, сурагчид биш, дээрээс дарга шийдэх ёстой гэсэн утгатай нийтлэл бичив дээ. Овоо гайгїй сэтгїїлч гэж бодож байсан хїний сэтгэлгээ ийм байхаар ер нь энэ нэг жорлон шиг байдлаасаа гарахад мєн ч хол байна даа гэж урам хугарсан шїї.
“Хорвоо урагшилж байгаа болохоор…адилхан шилжилт хийж буй 40 гаруй оронтой харьцуулахад амжилттай гэж хэлж болохуйц үр дүнтэй байгаа юм.”
Хөөе Блог бичигчээ чи хэрвээ саруул ухаантай бол Баабар социализмаас ардчилалд шилжиж буй Зүүн Европ болон Азийн 40 гаруй орныг хэлж энэ 40 гаруй орны дотор Монгол улс дажгүй амжилттай явж байгааг хэлж байхад чи бүх дэлхийн улсууд гээд ойлгочихсон 200 гаруй улс гээд балай юм яриад байх юм. Нэмж хэлэхэд чи одоог хүртэл Соц нийгмийн үед манай улс ЗХУ-ын шууд зохион байгуулалтын дор НҮБ, ОУ байгууллагуудад улсынхаа дан худлаа хэт дэврүүлсэн статистик мэдээг өгдөг байсныг мэддэггүй юмуу. Яагаад гэвэл Соц лагерийн орнуудыг ядуу буурай гэж харагдуулахгүй, хүчтэй хөгжилтэй мэт харагдуулах гэж ЗХУ ихээхэн хичээдэг, худлаа мэдээлэл цацдаг байсныг чи ч мэдмээр юмдаа.
Энэ Намбер уаны Нянгарууд Баабарыг шүүмжлэх гэж алаад хаячих юмаа. Өөрсдийгөө улам л ичгэвэртэй байдалд оруулах юм.
“Бид төрөө хайрлан данхайлгаж томруулах тусмаа, ард түмнээ хайрлан энхрийлж цацаж нялах тусмаа нийгмээ улам хорлож, моралийн хувьд ялзруулж, ирээдүйгээ алж байгаагаа өөрснөө анзаардаггүй.”
Энэ төр шиг юмыг хайрлаад байгаа хүн Монголд тун цөөхөн, бараг байхгүйтэй адил. Харин Баабар л “хайрлаад” байх шиг байна. Сонгууль дөхөөд л эрх баригчид ард түмнээ “хайрлан нялцганаж” байна даг. Ингэснээрээ тэд Монголын ирээдүйг үнэхээр хорлож байна. Төр нь хулгай хийж, худал хэлэхээ больчихвол нийгэм нь ч зүгээр болчихдог юм. Ноён Баабарт “зөвлөх” үнэхээрийн зовлонтой асуудал боловч социал онолын бүтээлүүд, синергетик зэрэг системийн судалгааны шинэлэг арга зүй, нэн ялангуяа түүхийн гүн ухаан сайн уншиж бай гэж хэлмээр байна…
– Чи энэ дээр Баабарын юу хэлж байгааг ч ойлгоогүй байна шүү дээ. Хүмүүсээ энийг нь дахиад нэг уншдаа. Энэхүү “Шүүмжлэгч” маань шүүмжлэх гээд байгаа юмныхаа утгыг нь ч ойлгоогүй л байна шүү дээ.
Sain baitsgaan uu? Horvoogiin hamgiin bayan ornii nen yaduu irgedee?
Tanai hediin saihan amdraliin yne tseniig uhaj bichsend yund uuralna ve?
Ter yeiin 300 Mongol tugrug unuudriin 300$ hoorond yamar yalgaatai baigaan?
End hezee ch Tanai baabar Manai Ganhuyag gesen yum bicheegyu l baina shd Mundag seheetenyydee!!!
Tegeed ch Baabar-iin niitleliig bariad 300$ harmaalj avaad hynsniihee zyulsiig avhaar zahruu yawaad yzeldee! 1kg mahaa 5000 tugrug… her bodittoi baina?
shuumjiig shuumjilsen humuus dotor nuguu 3% n shavhruu doloogch turiin albanii ajilgui nuhduud yum nbichsen haragdaj bna. Tansag geed neg irgui yum bna. Ganhuyag tand bararlalaaa baabar chin canaduudaas heden tsaas avsan gej Avirmed guin yaridag unen l dee. Energi resurs ch yum ugsun sh dee. Iim t1 yumand yaj itgeh ve dee bi ch uuruu ene jorlongoos garahiig tesen yadan hulrrj bna. Tanig shuumjilsen irgui yumnuudiig buu too.
Za enuugeer chini yalaanuud nileen nisch haragdaj baih chini ve. Geriin com-deer krill-eer bichij boldoggui bolohoor, latin-aar bichchihees. oird surguuli orj chadahgui baih…
Tanii Baabar-n talaar yamar bodoltoi baidag n nileen tom asuultiin temdeg baij bilee. Odoonoos haragdaj ehelj baih shig baina.
“Ard tumniig baigaa baidaltaigaa evlereed, tomootoi bai” gesen sanaa aguulj baigaatai n sanal niileegui. Ard tumnii zugees durguitseliin duu hooloi garahgui bol uur haanaas garah yum be. Bodit baidal iim baigaa hedii ch, olon hunii setgelgeend hurch chaddag hunii huvid ingej bichej yavch bolohgui. Mass-n ihenhi n uhamsart(rational) songolt hiij chadahgui baigaag bodit baidal gej helj baigaa shu.
Ardchilaliin boditoi heregjilt mass-iin uhamsar setgelgeenii tuvshingees hamaarah n gartsaagui zuil baih l daa. Deer baigaa BOSS-uud hoorondoo aij ichihee bolichihvol, ted yunaas aih yum be? gesen asuult garch ireh baih. Tedniig ailgah subyekt n gantshan ard tumen baih bailgui dee. Teheer ard tumend “Ta nar jaahan huleechih ee” gehiig yu gej oilgoh ve?
20n jiliin umnuh baidaltai n unuugiin baidal-iig haritsuulahad, yurunhiitei uruudcan baigaa gedegtei olon hun sanal niileh baihaa. Tegeheer unuugiin baidaliig umnuhuusuu deer baina gej tomyoloh n zuid niitsehgui bolov uu.
Gehdee olon tal deer Baabar-tai sanal niilj baigaa ch, mass-d handaj ingej bichij yavch bolohgui.
Mani hun tsaaguuraa “lobby”-duulaad bichsen uu, esvel uneheer uuruu ingej bodoj bichsen uu. ali n ch baisan tsaashid uzel bodlii n dagahad hetsuu l yum baina.
…Аль болох багыг санаачилж,… ene heseg deer harin ard tumend bish BOSS-uudad handaj helsen baih gej bodoj baina.
Herlen
20 жилийн харьцуулалтыг сонингоор нийтлээсэй гэж хүсэж байна. Харин үүнийг системийн харьцуулалт гэж ойлгож намчирхаж болохгүй, эрт орой хэзээ нэгэн цагт алдсан ч оносон ч ардчилсан системд шилжиж байж л урагшилна.
Баабар л гэхээр шүүмжилж болдгүй бурхан багш гээд ойлгоцон хүмүүс жаахан сэтгэл дундуур байх шиг байна. Баабарыг “их уншсан” хүнийх нь хувьд арай илүү ноён нуруу заах байх гэж хүндэлдэг, гэвч нээрээ л гэнэт их хольборсон зүйл бичээд, но ороод явчихвуу яав…
“Дахиад хорьхон жил тэсэх хэрэгтэй байна…” – unacceptable!
Зарим өгүүлбэрийг нь сайн ойлгохчгүйн байна, их яарч бичсэн бололтой…
Энэ шүүмжийн сайн муу гэж шүүхээс илүүтэйгээр Баабар гуайн зоргоороо бичсэн өгүүлэлд “дугарах” хүн байгаад талархаж байна.
Ганаа ахаа ном умаш л даа. Тэгэхгуй бол Шавардорж ах шиг болно шуу. Соц-ийн уеийн Болгарын номоороо галаа тул. Гадаа лаг хуйтэн байна. Сайхан шинэлээрэй. Чао
Niitlelchid dund neg gaihaltai yum haragdaad baih yum muulj muulj baisanaa gev genet magtaad eheldeg. Baabar, Bolormaa geed. Yalanguya OT gereegiin daraa bol ene 2 magtahaas uur yum bichihee baisan. Yamar ch muu tur baisan yaaj ch yalzarsan bailaa geed togtvortoi bailgaad baival uls hugjuud yavna gej itgeed baih shig baina. Getel odoogiin yalzarsan tur hardaltaar duursen niigem deer ter ih mungiig tsutgachihaar yu boldog boldoo. Ter nadaas iluu ihiig idlee esvel idehgeed bna gej barag dain boloh bailgui dee. Mungu orj ireegui baihad l TT-giin tumur zam deer yu bolj baina. Saalia beldehees savaa beld gedeg. Odoogiin manai tur zasag gej ene tendee olon tsoorhootoi zevendee baridaad nuhuj zasah ch bolomjgui huuchin shine ny ch medehgdehgui tiim l sav bolchihood baina. Bid ene savaa solih tsag bolsoon.
“1990 онд манай дундаж цалин 5 доллар байсан бол өнгөрсөн жил анх удаа олон жилийн мөрөөдөл болсон 300 доллар дундаж үзүүлэлт боллоо. Хөдөлмөрийн доод орлогыг төрөөс яг 100 доллароор тогтоов… Сүүлийн арван жилд нэг хүнд ноогдох ДНБ-ийн хэмжээ 4 дахин өссөн нь дэлхийд маш том үсрэнгүй үзүүлэлт юм.”
Баабар ахын ингэж бичдэг нь зүгээр л явган заль юм.
Нэгд: 1989 онд Долларын төгрөгтэй харьцах харьцаа өнөөгийнх шиг 1000 хол давсан байгаагүй.
Хоёрт: 1989 онд 300 төгрөг бариад гарахад хэдий хэрийн юм авдаг байсан бэ?
Харин өнөөдөр 300 000-ийг бариад гарахад хэдий хэрийн юм авах вэ?
Тэр үеийн ханшийг мэдэхгүй, санахгүй хүмүүст бол шууд л үнэхээр гайхамшигтай сүрэнгүй дэвшил гарчээ гэмээр.
Энэ бол дэндүү явган үнэгэн заль.
Мэдээж хэрэг 1989 оны үеийн бараа бүтээгдэхүүний нийлүүлэлт, сонголтыг өнөө үеийнхнтэй харьцуулах аргагүй нь ойлгомжтой. Гэвч тэр үед өнөөгийн хүчирхэг Хятад биднээс хэд дахин доогуур түвшинд байсан юм шүү. бараа төдийгүй нийгмийн дэвшил, соёлын олон тал дээр…
Харин өнөөдөр Хятадыг бидэнтэй харьцуулах аргагүй. Тэгэхээр энэ юу болох вэ.
Одоо энэ Баабарт тарихиа угаалгасан нөхдүүдийн ганц чаддаг юм нь Коммунист гэж хараах. Түүндээ үнэндээ гарамгай. Зүгээр нэг уран хараах биш бүр адгийн новш шиг харааж чаддаг нь ер нь тэдний дүр төрх. Нээх их сайхан ардчилал ярьж, тунхагласан нөхдүүд, инээдтэй хийгээд эмгэнэлтэй нь тэдний бүхий л яриа, үйлдэлээс нь ардчиллын анхан шатны элемент ч ханхалдаггүй юм. Зүгээр анархи байхаа, бусдыг үгүйсгэхээ, харааж зүхэх ээ ардчиллын буян, эрх чөлөө гээд ойлгочихсон люмпенгүүд.
Баабар, Элбэгээ мэтийн нөхдүүдийн ардчилал нэг иймэрхүү дүр төрхтэй.
Bichleg ustgadag ni yaj baigaa yum be?
Tun engiin logic aldaanuudiig chini l helsen shuudee.
Neg heseg joohon grammar shuumjilj baisnaa, teriigee hamgiin suuld ni uguisgej ch baih shig.
Etssiin etsest ardchilal gedeg chini tsaasan deer buuchihaad amidrald hergejsen zuil bish shuudee. ehleed amidrald aldaj onochihood, teriigee harj baigaad nomchloson zuil. ter nomloliig ni mongolchuud yav tsav dagaj boldogguig haruulsan. ene aldaag chini helsnii tuluu yund buhimdana ve sudlaach aa
Ardchilliin gegdeh 20 jild ahisan uu uharsan uu gevel helehed hetsuu. Cholootei yarij, gadagshaa yavj boldog bolson n unen bolovch ter n ardchilliin geheesee sochialist systemiin zadraliin ur dun yum. Harin bayan yaduugiin yalgaa het bolson n margashgui zuil. Ediin zasag orosoos haraatai baisan bol odoo oros deer hyatad nemegdsen n unen. Baigaliin bayalgaa gadaadynhand aldaj belcheer nutgaa talhluulj baigaatai hen margah yum. Gar utas, internet geh met delhii niitiin zuilees oor yag manai ardchilliinhny hiisen nudend ovoij tovoihoor sain yum gej yu baina aa?
Xumuus ee bitgii uurla, bitgii ooriigee stressend oruul.Yamarbaa negen zuiliig yamar tohoildold xezee bizsenees urgelj xamaarna.Yumiig ongoj harj dugnex ni daisnaa xundelsentei adil.Sudalaach Ganhuyagt zoriulaagyi shuu.Bidend mongol ulsiin hogjliig zob goldril ruu ni oruulah ni zuhal boloxoos busad ni zuhal bish.Baabar ooroo yamar hun ve gedgii ni medeh bol boloo.Hudalz bol nasaaraa hudalz bolno.Bizih yum ni oldohoo bolison ter nohort ooriigee medreh uhaan ugui.Ene tendees xun bolgonii meddeg zuiliig bizeed oroo dooshoo orohoos deesh garna gej ygyi.Ezsiin ezest Mongoliin ardzilal bol munhruulal, yaduural, guilagzlal,olsolong daguulsaar shabart unasan xainagiin shar shig baina.
Баабар сүүлийн үед их цатгалдаад нүдэнд нь амьдрал сайхнаар харагддаг болсон байна. Бас өөртэй цуг завхайрсан шалиг луйварчдаа хамгаалах гэж арга хайсан байна. Одоо тайвшир аажуу өөрчлөгдөе энэ тэр гээд. Энэ новшийн санааг нь Ганхуяг судлаач зөв олж харж. Түүнд нь харин баяр хүргэе. Энд баабар бачимдахдаа бааахан коммент бичсэн юм биш үү?
За зээлийнхээ жамаар явбал нэгэн цагт монголын ноолуур бренд болноо гэж манай нэг том мэргэжилтэн хэлсэн байгаа.Говь Гоёо ч бараг л бренд болчихлоо гэж хөөрцөглөөд байгаа. Гэтэл тийм бишээ.Бренд болох хамгийн оновчтой хурдан түргэн арга нь хамар дор нь байхад үүнийг олж харахгүй байгаа нь их сонин санагддаг юм. Болж л өгвөл хятадад хамаг ноолуураа тавьж өгөх санаатай юм шиг үйлдэнэ. Яг үүн шиг ардчиллын үр шимийг хүртэхийн тулд дахиад 20 жил тэсэх хэрэгтэй юм байна л даа. Иймэрхүү санаануудыг арай илүүтэй боддог сэтгэдэг гэгддэг нөхдүүд нь номлоод ирэхлээр яах болж байна? Жишээ нь Баабар ахайтан арай л пессимист талдаа байгаа юм биш үү? Эсвэл санаатай хэлэв үү?
Аливаа секторт хамгийн зөв арга гарцыг олж харсан хэсэг бүлэг хүмүүс байж л таараа.Тэднийг сонсохгүй гэх нь тэдэндээ зөв л дөө.
20 жил тэсэхгүй ээ. Юу яриад байгаен энэ Баабар айн?
Хүн амын өсөлтийн хурд нь унаж байна.
НҮБ-ын мэдээгээр Монгол улсад төрөлт хурдтайгаар буурч байгаа. 1970-1975 оны үед төрөлтийн хувь 7,33 байсан бол, энэ тоо 2005-2007 онуудад 1,87 болтлоо буурчээ. Тус улсад өнгөрсөн жил төрсөн эмэгтэйчүүдийн тоо 2008 онтой харьцуулахад 8,7 хувь өсч 68,762 болсон байна.
Нийтлэлд ийнхүү бичжээ. Мөн нийтлэлийнхээ төгсгөлд Монгол улсын нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтийг нэгд нэгэнгүй багтаасан байна. Энэхүү гүтгэлгийн чанартай, Гадаад харилцааны яамнаас мэдээлж буйгаар ор үндэсгүй материалыг томоохон сонин, телевизүүд нь цацах болсны цаад учир шалтгаан нь чухам юу юм бол. Юуны тулд бүхэл бүтэн улс орныг ийнхүү гүтгэн доромжлох болсон юм бол гэдэг нь тун ч гайхалтай. Монгол улс энэ асуудалд ямар байр суурьтай хандах бол. Энэ талаар бид эргэн сурвалжлах болно.
О.Ариунбилэг gogo.mn
dollariin hansh ba tsalin (bas huitsaa): za baiz 80-aad onii eheer bol neg dollar 20 togrog baisan, harin 89 on havitsaa bol neg dollar oiroltsoogoor 40 garan togrog baisan gej sanaj baina. teheer, deed meregjiltei hun, junior n sard 700 togrog (17.5 dollar), senior n 1000 (25 nogoon) havitsaag tsalin gej avdag baijee. harin hamgiin yadarsan tseverlegch bol 250 havitsaa (6.3 nogoon), dund surdag oyutan 200 (5$), onts surdag n 340 (8.5$), suhiin tsalint 450 (11.3$) avch baij. [dashramd helehed stipend buuhaar sard gants udaa iddeg hamgiin unetei hool boloh UBiin huitsaa 80 onii dunduur 6 (30han cents!!!) togrog, 89 ond 11 togrog (27hon cents) baisan baina shuu!].
ingeed bodohoor dundach tsalin 5 dollar baisan gedeg n jaahan tashaa tootsoo bolson yum bolvuu, esvel bi dollariin hanshiig buruu sanaad baina uu. hervee bi buruu sanasan bol dundach tsaling 450 togrog gej bagtsaalbal, jinhene nansh 90 togrog baisan baina. neeree tiim ch bailuu yu bilee, he he. hervee unen bol huitsaa bur 12hon cents bolchihloo shuu dee. za unetei huitsaagaa boliyo, zugeer, 5 togrogond bagtaad jiriin guanznaas neg hoyordugaar hool suutei tsai talhtai avdag bailaa daa, ene n 5 cents bolj baina.
bi odoo tatvaraa tulood sard 2400 euro buyu 3360 dollar avdag gevel, tsagiin mashinaar 89 ond yavj ochood sariin tsalingaaraa humuusiig dailahaar bolbol jiriin gaunzand 67 myangan huniig navsh hoolloh, esvel hamgiin tansag UB restauranted 28 myangan huniig huitsaagaar hoolloj bolhoor baina. sonin l yum.
ene saihan shuumj bolson shuu.Bayar hurgie! yostoi zagatnasan gazar maajih shig l bolloo.End zohion baiguulalttai Baabarin dori ider duus orj irdeg boljee dee yanz ni.Komment bichsen baidliig ni unshaad baihaar ilt Ganaa ah ruu dairaad baih chini.
Sudlaachiin zugees iim shuumj,dugnelt irne gej Baabar uneheer zuudlee ch ugui yavsan baih,getel uulgui tengert tsahilgaan tsahihtai adil l yum boloh shig.Albatuud ni sandraldaad sudlaach ruu sumaa onilson chini harin ch ezniihee ” Nuuhii ni avah geed nudii ni sohlov” gedeg l bolchihov uu daa.
Yagaad ch yum Baabariig iim yum bichsend gaihaj lbailaa.Hen negniig umuuruh hamgaalahdaa bish,zugeer l eruul uhaanaar tungaan bodotsgooyo l doo.Bidnii ergen toirond yu bolj baina? Zah zeeld shiljsen,ardchilalin geh 20 jild asar olon barilga barij,huuhed hugshingui gar utastai bolj,hotiin gudamjaar hunees ni olon mashin tereg suljildej baigaagaar ni bidnii amidral saijirsan,uls orom maani hugjsun gedegtei sanal niilehgui baina.Toon uzuuleltiin huvid margah yum alga,harin chanar ni? Ungursun zun gehed l niisleld 7 honog boroo orohod oron suutsnii shine barilgiin deed davharuud ihenh ni uert avtsan gehed hetruuleg bolohgui l bolov uu,tegeed ch ene chargui barilgiin 1 square meter-g 950$ -r hudaldan avah bolomjtoi ni hun amiin heden % ni bilee dee.Unaa tergenii huvid ch yalgaa baihgui,huuchi tereg oruulj ireheer yaj ene hotiinh ni utaa uniar bagasah ve dee.Teriig oruulj irj baigaa humuusiin buruu ch gej yu baihav amidrah gej l argaa bairj yavaa,iim tur zasagtai uls chini,za ter hunsnii huvid bol yun ilchlegtei huns ve,hamgiin chamrgui hugatsaa hetersen,dotroo muudaj zarimaas ni ut horhoi hurtel garch l baidag,hujaa nar yaduus ni hurtel idedgui tumsuu mongolchuudad shahaj l baidag ugui ee,hujaa gej muulah yum bish ted chini harin mongolchuudaas l iluu uhaan zarj amidarch chadaj baigaa yum bishuu.Ereeniig l harahad hangalttai,bid l ” hurungu oruulalt’ hiij ter jijig urtuug iim hemjeenii bolgoson bus uu? Iim baihad dahiad 20 jil buu hel 2 jil ch huleehed ih baina.Ene buhnees garah garts baij l taaraa,bid chini tenger zayatai mongolchuud.
Sudlaach Tand amjilt husye!
За да, Баабар гуай ч онол энэ тэр мэдэхгүй надад ч хүртэл ойлгомжтой л холбирдог шүү дэ. Түүх, нийгмийн зарим бүтээлүүдийг нь хэд дахиад уншсан ч уйдахааргүй байдаг бол, нийгмийн томоохон өөрчлөлтүүдийн урдхан л гэнэт зангаа хувиргачихдаг аюултай. Ялангуяа сонгуулийн өмнө ч бурж өгнө. Тэр үед бичсэн зүйлүүдийг нь байдал ямар болоод байгааг ойлгох гэж л уншина уу гэхээс өөр зүйл хүлээлтгүй. Сая бас Оюутолгойн гэрээний өмнө нөхөр захиалгат бичлэгүүд нилээдийг үйлдэх шиг болсон. Энэ шүүмжлээд байгаа өгүүллэг ч тэдний л нэг санагдсан.
Нэмж хэлэхэд коммунист гэж хараадаг хүмүүс ядаж харааж байгаа үгнийхээ учрыг олчихоод хэрэглэж байгаасай. Ямар утгатай үгээр чухам хэнийг, юуг хараагаад байгаагаа ч мэдэхгүй. Толгой нь лав сэтгэх зориулалтгүй байх, анх хэн ч зааж өгсөн юм бүү мэд. Ардчилал гэдэг үнэт зүйлийн далбаан дор намирдаг нөхдүүдийн бодлогоор тараасан үг байх?!
Za daa, nugoo hoyor burkhan zodoldov gegch bolson baih shivdee. Jiriin negen bi tom khumuusiig dugneed baikh n yu yum, gekhdee Baabar bol egneshgui suut khun soyon gegeeruulegch, zuun jild bidend gants l zayakh asar khovor erdene, bidnii uyed Baabar amidarch baigaad bid tuiliin aztai. Sudlaach Ganaa akh bol bas l aimaar mundag sudaldag, yag kheldeg, gargaad irdeg lut khun dee, unshikhad goyo khurts, za yahav a bit of a character, gekhdee ene n tuuniig chimj ugdog gej boddog.
Mukhos minii bodliin mukhart yag yu bodogdoj yavdgiig Baabar yag khelchikhseniig bi naad shuumjleed baigaa articlaas n olj unshaad enuukhendee khirdee muukhai bayarlasan gej baigaa. Minii bodol bol unoogiin shiljiltiin gene uu, kapitalist khugjliin arai buduuleg khuvrol bolovsroliin ekhen uye ch gene uu, yu gekh n yakhav, zugeer, khugjliig olson ulsiin naad zakhiin khemjeend khurekh khurtel bid dor khayaj neg uye ungorokhiig khuleekh kheregtei bolokh baikhaa gej. Ene n bid zugeer khuleegeed suuna gesen ug medeej bish; tertei tergui temtsdeg n, temuuldeg n, jagsdag ulsdog n, luivarddag n ch, esvel buteedeg n, niiteldeg n, shuumjildeg n, esvel zugeer yu ch khiilgui zalkhuuraad untaad baidag n ch bai khamaagui dor doroo zohih, chadakh khemjeegeer zutgeed yavj baital tsag khugatsaanii khuvid negen uye buyu 20 orchim jil tertee tergui ungorood yavchikh yum shig sanagddag yum. Ooroor khelbel khugjliig olson ulsiin niit khumuusiin yadaj 75% n togtvortoi eruul setgelgeetei baidag bol manaid ene n 8-10% baidag yum bolvuu. Kharin 75% khurtel ugsokhod darui 20 jil shaardlagatai yum bolvuu. Golood baigaa khuvi n, anduursan, tsuhorson, yadarch tuildsan esvel oilgoj ugdoggui, esvel oilgokhiig khusdeggui, esvel zugeer l setgelgeenii khuvid gajisan esvel no clue what is going on in Mongolia today etc. Iim ulsuud khugjild chudor tushaa bolj baina. Tednii buruu medeej bish. Unoogiin balchir khuukhduud usoj tornikhiin khireer delkhii yerontsiin tugeemel khandlagiig, soyoliig, standartiig yag avch garch irekh ba, niit khun amiin 75% khurtel khuvi n bolokhod jintei khuvi nemree oruulakh yumaa gej… Khunii khuchin zuil mash chukhal. Gazar door myangan bayalag baij bolno. Khun khugjson bol tuunees iluu bayalag bolokh yum. Khugjliin standard gorim duremiig oilgodog murddog tegeed tsaashaa yavdag iim khumuus niit khun amiin olonkh bolokh khurtel zai ch baina lai ch biana. Shine uye bolovsorch baina, boijij baina. Deeguur baigaa ideechin uugaachdiig senkhruulen oorchlood 20 jiliin khuleeltiig 2 jil ruu oruulaya aa, tuunii tuloo oron bukhend baigaa mongol sudlaachid bolon demjigchid temtseyee gej myanga urialaad butekhgui l dee. Urialakh baitugai, khantsui shamlaj orood ch barj idekhgui yum. Jishee n, turoos turson terbumtan Ch.Ulaan piddag oorchlogdono gej bodoj baina uu, ta nar? Ugui yumaa. Khuniig oorchilno gedeg khetshuu, barag bolomjgui ch zuil. Tiimees, asuudal, khugjliin khandlagiig boditoi kharj medreed khelj ugood baigaa Baabar guaid talarkhaya.
Baabar ooriin articlaaraa deerkh gants point/sanaag gargakh gekhdee, tegeed, tuuniigee niit masst ali bolokh khyalbar oilguulakhiin tuld tokhirson statistikiig songoj khereglejee gej muhos bi oilgoj baina. Tiimees, daivar baidlaar durdagdsan zarim neg too barimt factiin aldsan onoson tal deer n notsoj dairaad baikh n yamar ve? Baabar ch yakhav ooroo bol tookhgui l dee, tuunii yu gej khelsend khen yaj comment gargakh n tukhain khunii khereg, all respect for that, tiimees asuudal ugui yum tuund. Kharin nerd garsan sudlaach khun guai nugoo khunii gargasan gants sanaanii daivart durdagdsan aar saarkhan zuileer tom yum khiikh n yalanguya masst jaakhan surog tusakh n khetsuu yumdaa. Neg muu yadarsan jiriin bi ch gesen, khervee khusvel Baabariin article deer ch, esvel tanii shuumj deer ch aimaar positive, esvel aimaar negative yum saraachval saraachna shuu dee.
БИ ч гэсэн санал нэгдэж байна. Ер нь хүссэн хүсээгүй дараагийн үеэс л зөв сэтгэлгээтэй, эрүүл бодолтой хүмүүс давамгайлах боломжтой юм. Судлаач ахыг, Баабарыг мөн шүүмжлэх гэсэнгүйе. Үүнийг хувь хүний үзэл бодол гэсэн утгаар нь хүлээн авна биз ээ. Ямар иргэд байна, яг тийм төр засаг байдаг гэж. Хэн будаа, талхныхаа төлөө сонгуулиа өгч байгаа билээ дээ.Тэгээд хөдөө орон нутгаас маш олон хүн ирж байгаа нь нийгэм дэх сэтгэлгээний үнэлэмжийг маш ихээр доош нь татаж байгаа гэж боддог. Амьдралаа дажгүй аваад явж байгаа нь цөөхөн л байх. Наад зах нь та хүмүүсийн сонсож байгаа дуу, үзэж байгаа “жүжиг”, чөлөөт цагаа өнгөрөөж байгаа хэв маяг, эсрэгээрээ хүмүүс хэр их завгүй байна гэдэг талаас нь харвал… надад үнэхээр чамлалттай санагддаг. БИ өөрөө ч тэдний нэг нь л дээ. Хичээж л байна. Наад зах нь 70,000 төгрөг зүгээр тараадаг төр засаг, авдаг иргэд гэж байх уу даа. Дэлхийн онигоо л биз дээ. Иргэд нь мал шиг байгаа болохоор чинь төр даапаалахгүй яах юм. Ер нь ч төр засгийнхны буруу ч биш, бид өөрсдөө хяналтаа тавьж чадахгүй, энэ талаар нийтээрээ ойлголтгүй яваад байгаад л учир нь байна ш дээ. Цөөн хэдэн дундаж давхаргынхан нь татвараа төлөөд илжиг шиг ажиллаад эргэн тойрноо сэрж харах ч завгүй байна. ДУндаж давхаргынхан, жирийн албан хаагчид, татвар төлөгчид төр засагт хамгийн ихээр бухимдалтай байдаг боловч тэд жагсаад, тэмцээд байх зав байхгүй бас алдах юмтай хүмүүс л байгаа байхгүй юу. Толгой нь ажилладаг болохоор, хоолой дээр нь хутга тулгааагүй цагт бид хөдөлнөө ёстой гонжгор биз. Хэрэв энэ давхарга доргивол хэн ч тогтоож дийлэхгүй л дээ. Энэ зүгээр цаг хугацааны асуудалд байхаа Ганаа ахаа, шинэ залуу үе гарч ирнэ.Шинэ үеийн боловсролтой, залуус тэр үед 40 орчим настангууд байна шүү дээ. Үеэ өнгөрөөсөн соц нийгмийнхэн угаасаа шахагдана. тэр үед л нийтээрээ сонгуулиа өөрсдөө зөв өгөөд сурчихсан байя. Ядаж л төрд ажилладаг хүн үнэтэй хоол идэхээсэээ, брэндийн цаг зүүхээсээ санаа зовдог , тийм нийгмийн моральтай болсон байна биз. Одоо бол алжийна ш дээ. Хурдан морь, хөөрхөн хүүхэн….. ичмээр юм. Би дээр Жанчанноров гуайтай уулзаж байсан юм. Тэр хүн хүссэн хүсээгүй хүний мэдлэг боловсрол тухайн нийгэмтэйгээ салшгүй холбоотой байдаг бололтой гэж. Наад зах нь Соц үеийнхний нийтлэг хандлага бол хүн шүүмжлэмтгий, нэр алдар, одон тэмдэгт дуртай, өөрөө биш хүнээр шийдвэр гаргуулах сонирхолтой /өөртөө итгэлгүй/, онол их ярьдаг, практик ач холбогдол нь бага, жижиг юмаа шийдэж чадахгүй байж маш том зүйл ярих дуртай гэж байсан. Энэ ч үнэн байх. Нэг жишээ ярьсан юм. Гарбочев АНУ-ын ерөнхийлөгчтэй уулзаж л дээ. Сүүлд нь АНУ-ын ерөнхийлөгч ингэж дурссан байдаг “Гарбочев сонгодог урлаг, түүх, шинжлэх ухаан /ХАА юм уу даа/-ны өргөн мэдлэгтэй хүн юм. Даанч чөлөөт зах зээийн тухай ойлголт нь манай 7-р ангийн хүүхдээс дор” гэжээ. Би юу гэх гээд байна гэхээр одоогийн манайхан бол энэ арчилалыг чинь шууд л мөнгө гэж ойлгоод байна ш дээ. Зоосны 2 тал гэдэг шиг ҮҮРЭГ-ХАРИУЦЛАГА гэж ойлгож байгаа хүн цөөхөн байна даа. Нэг л их би ийм эрхтэй гэж цээжээ балбасан хүмүүс… Дуртай газраа шээгээ л. Хүссэн хүсээгүй дараагийн үе гарч ирнэ. Тэр болтол мэдээж сул доройгоор хүлээх биш нийгмээ бага багаар сайжруулна, харин дараагийн үеэс эхлэн энэ үеийнхэн дээр дөрөөлөн хурд нь эрчээ авах ёстой юм. ер нь ч тэгээд бид лэнэ заваан шалбааг дотор амьдарч байгаа хүмүүс биш шүү дээ. Дэлхий дээр олон улс байна. Амжилттай сайн байгаа нь хэд билээ дээ. Дандаа тоо хөөж арай болохгүй байхаа. Эцэст нь хэлэхэд төгс нийгэм, ард түмэн гэж байхгүй. Бид дотроосоо өтөх магадлал багатай, харин эргэн тойрныхоо монголчуудтай холбоо сүлбээ, ёс заншилаараа нийлэгжих хэрэгтэй мэт. Үүнд одооноос санаа зовох ёстой юм. Нэг л өдөр нар гардаг бээз??? Бидний хамгийн том давуу тал бол миний бодлоор бид нэг үндэстний улс шүү дээ. Үүнд л хэзээ нэгэн цагт цэг хатгах ёстой юм. Тэр хэдэн машин хотод холхиж байгаа, хэдэн хүн банкинд хэдэн төгрөгтэй нь хэнд хамаа байнаа. Хаа ч байдаг зүйл ш дээ. Individually чухал.
Zaa deer comment yum shig oguulel bizsen 2 xun oboo ch mongoldoo bolobsroltoi ajltai mongotei xumuus shig xaragdaj baina.Toriin buruu gej baihgui gej yaj xelj zadaj baina.Baabartanguud yadahdaa gadaadad baigaa mongolzuudtai uulzaad yarilzlaga hiibel yasiin.Elbegdorjiig oboo yum baih gej bodoj baisan , unelj baisan garch ireed orshooliin huuli geed yag teneg hamgiin adgiin huuliig urdaa tabiad shorongiin hunii erh ch geh shig , nogoo xheden shorongiinhan garch ireed abgi huuhed orzin toirnoo ailgaad … tegeed ta nar enetei ug neg baibal ard tymnii daisan gesen ug.orshooliin huuliar ardzilal nertei tsagiin deeremzdiig gargaad uls yaj udirdah yum . Eruul uhaanaar ulsiig udirdana uu gehees ulaan nudelcheed uls udirdah bitgii hel abgai huuhdee oligtoi abch yabj zadahgyi.Sogtuu har maluud olimped altan medal ablaa geed uheh shahaa bizdee. Chadaltai aabiin huu altan medal abaa l biz uls oron dayar arhi uuhiig surtalzlaad baihdaa yadag yum. Arhi uusan hulgaichid yanhan xuuxen hurtel top model bolood daisan ni hurtel naiz bolj haragdana shde.Er ni tegeed dundiig barisan niguulsengui TA NAR NAR SHIG YUMIIG UHEHEER uls oron hogjine geed baigaa yum bishuu .
ze ze, ingeed uhaantai ulsuud n bur tarhin dotor orj irchiheed dairaltsaad, ter hemjeegeeree ene muu bundgoriig min saihan ugaagaad uhaaruulaad baikh yum. bi/bid jargaltai ain? endees l ard tumen tarhiaraa jintei bugood agaar us met heregtei tejeelee olj avna, zuvhon hojino, hugjino. ali aliniig n (baabar guai bolood ganaa ahiin shuumj) unshlaa, nadad heleh ooloh ug lav alga. aimaar goyo debate. hervee boldog bol manai heregtei hereggui soninguud ene hoyoriin bichseniig zeregtsuuleed hevleetekhvel asar ih ashigaa ugno doo niit publict.
baabar bol tasarchikhsan khun, yarih yumgui, aih yumgui. ard tumen tuuniig zugeer l sohroor ch gesen hamaagui dagaad followdaad yavaad baihad l hojil, bur tom tom hojil yamagt manai tald. yun tavan tolgoi, oyu tolgoi. baabariin tolgoig bi yamar ch tolgoigoor solihgui deg. ene hunii tolgoi zuvhon mongold hovorohon zayah tolgoi bish, delhiin hemjeend yarigdah tolgoi yum.
ganaa ah ch bas bair suuria negent olson, niigemd tanigdsan, huleegdsen, bishregdsen iim l hun. tumnii arai “bichig usegtei” heseg ganaa.mn-iig sain meddeg orj gardag unshdag, oilgodog, surdag gedegt ergelzeh yun.
taalagdsangui…
Baabar ch er ni saihan zalna shuu yum medehgui humuust bol augaa hun shig l sanagdadag yum shig baigaa yum ene ni Baabariig emeereed booj uheh geed baigaa humuusees haragdadag yum mani hun sistemgui medlegtei hun tiim hun zugeer l bichihiin tuld bichdeg yum sistemtei medleg ni erembelegdsen hun bol bichih gej bichdeg yum.Baabar neg udaa gishuun baihdaa yarij baina aa MAXH mungee yaj barna aa UNEN sonin 1990 onoos emne jild 400000 huwi hewlegdej baisan negiig ni 300 tugrigeer bodohod edert 120 000 000 tugreg jiliin 360 honogoor tootsohod 43 200 000 000 tugreg aimaar baigaa bi z geed l awch egch bilee toirood suusan heden gishuud tiim aimaar uu alaad egdeg baisan baina shdee geed Baabariin uhaantaig gaihaad… mani 1990 onoos emne sonin awch unshdagui baisan shig baigaa yum yamar ch sonin 15 munguur zaragddag jiliin zahialgiin une ni 30 tugrig baisniig medehguil eneegiin une hanshaar tootsoolj medleg ni sistemchilegdeeguigee haruulj bilee.iim hun niigemiin hemjeend analiz hiij dughelt gargana gej yu baihawdee er ni hun gedeg amitan chini pantaz yum unshihdaa ih durtai Baabariig unshij baigaa humuus bol ter entsegees ni unshdag baih. 5 tolgoi nuursiig odoogiin temer zamaar teeh tuhai yariagui nariin temer zam tawihuu? ergen temer zam tawihuu aliugaar ni zeeh we gedeg asuudal yarij baihad odoogiin temer zamaar zeeh tuhai yarij baigaa ni tuunii her medlegteig haruulj baigaa yum bishuu?enger jil 5 tolgoig odoo ashiglahgui bol uns bolno geed baisan bol 2050 onoos heregui bolno geed l awch egch baina nuursiig gantshan erchim huch gargahad ashgildag yum bish tuunees 120-iod terliin buteegdehuun gargan awdag gedeg talaas ni asuudald handahgui l baigaa baihgui Oyutolgoin gereeg batluulhad S.Bayar Baabar 2 harin sain ajilsan nileed heden ueiiree ideh munguu hiij awsan. Baabar 1997 onii erenhiilegchiin songuuliin yed manai uls ardachilald shiljeed duussan tiim uchiraas ardachilsan holboo ewselees ner deshsen huniig demjih heregtei geed l bichij baisan.Bas banknii shinechlel hiisen gene uu? teriin bankiig zohion baiguulaltai dampuuruulj golomtod 5 saya tugrigeer egch huwi hurtehgeed bizdee.yun eehend chuluu booh..ter ni barigdanguutulsiin teswees 6ooo 000$ tuusan teruugeer Golomtiin Bayasgalangiin gart baidag yum
Тайвшрахын аргагүй алдаа гажуудал гарч, засаж залруулахад хүнд болсоныг Баабар сайн мэдэж буй мөртлөө ийнхүү бичсэн нь гайхмаар.Хэдэн үе солигдоод ч үр дагавар нь үргэлжлэх хэмжээний том сүйрлийг хаацайлахын оронд, түгшүүрийн харангыг улам хүчтэй дэлдэх Нэгэн гэж итгэж байсан маань талаар болов.Гэхдээ бидний аз болоход Монголд оюунлаг нэг хэсэг бий.
Тэдэнд насны хязгаар байдаггүй юм.
Ene 20 jild Baabar 180 gradus uurchlugdsun.Harin Ta 45gradus. Ur dun Baabar oligarhiud-n tald orj ard olny esreg bolson. MAXH dotor bsan eruul saruul setgedeg shudarga heseg-n ni neg boloh Ganhuyag suuliin 20 jil-n bolon unoog-n amidral-g unen boditoor bichjee.
ali ali ni tolgoi erguulehee boli
muu toriin yed muu buh uzuuletuud osdog ch dee,arhidalt yanhandalt,be;lgiin zamiin haldvart ovchin surie geed l niigmiin haldvart ovchnuud osdog ch dee. ene olon bar saun mongoliin niigem yalkzarsniig haruulj baina.sotsializmiin yeiin gerel gegee ogt alga boljee.humuusni tsarai muutai ireeduidee itgelgyi nudnii ni tsog buurchee.iim ard tumen sergehed hetsuu yum.hamtarsan gedeh zasag ni bayaraas hoish inflyatsi hoorogdood tsalin tetgever indeksjuulsengyi.ard tumen hodloh geheer 70 myangaar amiigni bariad 2012 on hureh gej yadaj baina.yaduu ard tumen amidrahad uneheer berh boljee.hodloh tsag hediinee bolson
Маш их улс төржсөн шүүмж бна.
Ялангуяа Шилжилт гэдэг бол юун түрүүн сэтгэлгээний үндсэн өөрчлөлт юм байна. Ийм өөрчлөлт зөвхөн үе солигдсоноор бүтнэ гэдэг нь цаг өнгөрөх тутам улам ойлгомжтой болж байна… Энэ бүхнийг гагцхүү цаг хугацаа л эмчлэнэ… гэдэгдээр их тод харагдаж бна.
Би улс төр ярьж байгаа юм чинь мэдээж улс төр л ярьж таарна ш дээ. Баабар тэгээд улс төр яриагүй хэрэг үү ?! Таны “эмчлэх” цаг хугацааг хүлээлгүйгээр наана чинь “дайн” нэгэнт эхэлчихээд байна…Энийг сохор хүн ч “харж” байгаа. Иймээс Та л өөрөө л сэтгэлгээгээ өөрчилбөл зүгээр дээ..